အရက္ဟာ ေဆးအေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ အျပန္အလွန္ ဓာတ္ျပဳ သက္ေရာက္မႈ (Interaction) ရွိပါတယ္။ အဲဒီ သက္ေရာက္မႈကေန ေဘးဥပါဒ္ ျဖစ္ေစတဲ့ အာနိသင္ေတြ ထြက္လာတာ မ်ားပါတယ္။
အဂၤလိပ္ ေဆးေတြနဲ႔ သာမက တိုင္းရင္းေဆး အခ်ဳိ႕နဲ႔လည္း ဒီလို ဆိုးက်ဳိးမ်ဳိး ရတတ္ပါတယ္။ မိမိရဲ႕ က်န္းမာေရးေၾကာင့္ ေဆးတစ္ခုခု စြဲေသာက္ေနရသူေတြဟာ အရက္ေၾကာင့္ ေဆးအာနိသင္ မရေတာ့ျခင္း၊ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး ခံစားရျခင္းေတြ မျဖစ္ရေအာင္ ဒီေဆာင္းပါးကို ေရးသား တင္ဆက္ေပးလိုက္ပါတယ္။
အသည္း အဆီဖံုး၊ အသည္းေျခာက္၊ ေလျဖတ္ျခင္း၊ အသည္းကင္ဆာစတဲ့ ဆိုးရြားတဲ့ေရာဂါေတြ မျဖစ္ေအာင္ အရက္ပံုမွန္ေသာက္ျခင္း၊ အလြန္အကၽြံေသာက္ျခင္း တို႔ကို လံုးဝ ေရွာင္ၾကဥ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အရက္နဲ႔ ေဆးေတြရဲ႕ အျပန္အလွန္ ဓာတ္ျပဳ သက္ေရာက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ဆိုးက်ဳိး အခ်ဳိ႕ကေတာ့ ပ်ဳိ႕တက္ ေအာ္ဂလီဆန္ျခင္း၊ အန္ျခင္း (အရက္ အလြန္အကၽြံ ေသာက္ရင္ အန္တတ္ေပမယ့္ ေဆးတစ္ခုခု ေသာက္ျပီး အရက္ေသာက္သူ နည္းနည္းေလး ေသာက္႐ံုနဲ႔ အန္ၿပီဆိုရင္ ဒါကို သတိထားရပါမယ္) ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အလြန္အမင္း အိပ္ခ်င္ျခင္း၊ ေမ့လဲက်သြားျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ဟန္ခ်က္ႏွင့္ အသိတရား ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈ ကင္းလြတ္သြားျခင္း စတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔အရက္ မတည့္ျခင္း ပိုျပင္းထန္ရင္ အသက္အႏၲရာယ္အထိ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္နဲ႔ မတည့္တဲ့ လူသံုးမ်ားေသာ ေဆးဝါးအခ်ဳိ႕နဲ႔ သက္ဆိုင္ရာဆိုးက်ိဳးမ်ားကို စုစည္း ယွဥ္တြဲ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။ တစ္ၿပိဳင္နက္ တြဲေသာက္မွ ယွဥ္တြဲ သံုးစြဲတယ္လို႔ မေခၚပါဘူး။ တစ္ခုရဲ႕ အာနိသင္ မကုန္ေသးခင္ ေနာက္တစ္ခု ေသာက္တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ အရက္နဲ႔ ယွဥ္တြဲ သံုးစြဲရင္ ေအာက္ပါေဆးမ်ားဟာ ေဖာ္ျပပါဆိုးက်ိဳးမ်ား အသီးသီး ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
(၁) ဓာတ္မတည့္ျခင္း၊ ႏွာေစးျခင္း စတာေတြမွာ သံုးတဲ့ ဘာမီတြန္ (Chlorpheniramine)၊ စီထရင္းလို႔ လူသိမ်ားတဲ့ Cetirizine, Loratadine, Fexofenadin စတဲ့ ေဆးေတြဟာ မူးေဝအိပ္ခ်င္မႈ ျပင္းထန္ျခင္း၊ ေဆးပမာဏ လြန္ကဲ အဆိပ္သင့္ျခင္းေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
(၂) ရင္ဘတ္ေအာင့္ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူေတြ အေရးေပၚ လွ်ာေအာက္ငံုေဆး (Isosorbide Nitroglycerin) က ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း အလြန္ျမန္လာျခင္း၊ ေသြးေပါင္က်ျခင္း၊ သတိလစ္ ေမ့ေျမာျခင္းေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
(၃) အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆးေတြကေတာ့ အစာအိမ္၊ အူသိမ္အနာ (Gastric/ Duodenal Ulcer) ေတြ ျဖစ္ေစသလို ရွိၿပီးသားကိုလည္း ျပန္ထေစပါတယ္။ အသည္းကိုလည္း ထိခိုက္မႈ ျဖစ္ေစပါတယ္။
(၄) ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးမ်ားရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးကေတာ့ နံပါတ္ (၁) အတိုင္းပါပဲ။
(၅) ေသြးက်ဲေဆး (Warfarin) နဲ႔ အရက္ဟာ လံုးဝ မတည့္ပါဘူး။ ကိုယ္တြင္း ေသြးယိုစီးမႈေတြ ျဖစ္ႏိုင္သလို အရက္ပမာဏ မ်ားသြားရင္ ဆန္႔က်င္ဘက္ အာနိသင္အေနနဲ႔ ေသြးခဲပိတ္လို႔ ေလျဖတ္ျခင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ထၾကြျခင္း (Heart Attack) ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။
(၆) စိတ္က်ေရာဂါ (Depression) ဝင္ေနလို႔ ဆရာဝန္ေပးေသာ ေဆးမ်ား ေသာက္ေနရရင္ စိတ္ညစ္လို႔ အရက္ေသာက္တယ္ ဆိုတာမ်ိဳး လံုးဝ မလုပ္သင့္ပါ။ ဒီေဆးေတြေၾကာင့္ နံပါတ္ (၁) က ဆိုးက်ဳိးမ်ဳိးေတြအျပင္ အဆိုးရြားဆံုးက ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မဲ့ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း ခံစားခ်က္ ပိုျပင္းထန္လာေစကာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသခ်င္စိတ္ ေပၚလာတတ္တာ ေလ့လာ ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။
(၇) ဆီးခ်ိဳေရာဂါေဆးမ်ား ျဖစ္တဲ့ Metformin, Tolbutamide, Glyburide စတာေတြဟာ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ ႐ုတ္တရက္ က်ဆင္းေစျခင္း၊ ထို႔အတြက္ ေနာက္ဆက္တြဲ ကတုန္ကယင္ျဖစ္ သတိလစ္ ေမ့ေျမာျခင္းေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ပ်ဳိ႕/အန္ျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေသြးေပါင္ အတက္အက် ႐ုတ္တရက္ ျဖစ္ျခင္းေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
(၈) အစာအိမ္နာ အူသိမ္နာေတြအတြက္ သံုးတဲ့ Ranitidine, Cimetidine, Nizatidine စတဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ မက္ဇလြန္လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ အပ်ဳိ႕အအန္ ေပ်ာက္ေဆး Metoclopramide ဟာ ႏွလံုးခုန္ ျမန္ျခင္း၊ ႐ုတ္တရက္ ေသြးေပါင္အတက္အက် ျဖစ္ျခင္း၊ အရက္ရဲ႕ အာနိသင္ကို ပိုဆိုးေစျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။
(၉) ေသြးတိုးက်ေဆးမ်ား ျဖစ္တဲ့ Hydralazine, Enalapril, Thiazide, Lorsatan, Prazosin စတာေတြဟာ မူးေဝျခင္း၊ ငိုက္ျမည္းျခင္း၊ သတိလစ္ျခင္း၊ ပံုမွန္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ေပ်ာက္ဆံုး၍ ေႏွးလိုက္ျမန္လိုက္ ျဖစ္ျခင္းေတြ ျဖစ္လာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအေနအထားဟာ arrhythmia လို႔ ေခၚၿပီး အႏၲရာယ္ ရွိပါတယ္။
(၁၀) ေသြးတြင္း ကိုလက္စထေရာမ်ားလို႔ ညဖက္ တစ္လံုး ေသာက္ရေလ့ရွိတဲ့ Statin အုပ္စုဝင္ ေဆးမ်ားဟာ အရက္နဲ႔ ယွဥ္တြဲမိသြားရင္ အသည္း ထိခိုက္ျခင္း၊ ယားယံျခင္း၊ အစာအိမ္ ထိျခင္းေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
(၁၁) ပဋိဇီဝေဆး (အရပ္အေခၚ ပိုးသတ္ေဆး) ေတြဟာ အုပ္စုမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီ အထဲကမွ တီဘီေရာဂါမွာ ေသာက္တဲ့ Isoniazid, Rifampicin စတဲ့ ေဆးမ်ား၊ မက္ထ႐ို (Meronidazole)၊ မႈိေရာဂါေဆး Ketokonazole စတဲ့ ေဆးမ်ား အပါအဝင္ ပဋိဇီဝေဆး အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အရက္နဲ႔ ေတြ႕ရင္ ဆိုးရြားတဲ့ ဓာတ္မတည့္ျခင္း လကၡဏာေတြ ေပၚလာေစပါတယ္။ မက္ထ႐ိုကေတာ့ အဆိုးဆံုးပါပဲ။ ဒါ့အျပင္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
(၁၂) ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ ကားမူးျခင္းတို႔မွာ ေသာက္ရတဲ့ေဆး Meclizine, Dimenhydrinate တို႔ဟာ မူးေဝ အိပ္ခ်င္မႈ ျပင္းထန္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ Dimenhydrinate ဟာ အေဝးေျပး ကားဂိတ္ေတြက ေစ်းသည္ေလးေတြ ကားမူးေပ်ာက္ေဆးလို႔ လိုက္ေရာင္းေနတဲ့ ပလတ္စတစ္ အၾကည္ေလးေတြနဲ႔ ပါကင္ပိတ္ထားေသာ အဝါေရာင္ ေဆးေလးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
(၁၃) အတက္ေရာဂါ ရွိလို႔ Phenytoin, Phenobarbital အုပ္စုဝင္ ေဆးမ်ား ေသာက္ေနရရင္ အရက္ကို ေရွာင္ရပါမယ္။ အတက္ အႀကိမ္အေရအတြက္ ပိုစိတ္ျခင္း၊ မူးေဝအိပ္ခ်င္ျခင္း စတာေတြ ျပင္းထန္စြာ ေပၚလာတတ္ပါတယ္။
(၁၄) ဒါ့အျပင္ အိပ္ေဆးမ်ား အားလံုးဟာ အရက္နဲ႔ေတြ႕ရင္ ႏွစ္ခုလံုးရဲ႕ အာနိသင္ကို ပိုဆိုးေစၿပီး မူးေဝ အိပ္ေပ်ာ္၊ အသက္ရွဴရပ္တဲ့အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ ေရွာင္ၾကဥ္သင့္ပါတယ္။
(၁၅) တိုင္းရင္းေဆးအခ်ိဳ႕လည္း အရက္နဲ႔ မတည့္ၾကပါဘူး။ တိုင္းရင္းေဆးအခ်ဳိ႕ကို အရက္နဲ႔ တြဲေသာက္တဲ့ အေလ့ရွိတာနဲ႔ တိုင္းရင္းေဆးတိုင္း အရက္နဲ႔တည့္တယ္လို႔ မဆိုလိုပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အရက္နဲ႔ေသာက္လို႔ ရတယ္လို႔ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းရင္းေဆး ကၽြမ္းက်င္သူက ေထာက္ခံခ်က္ မေပးေသာ ေဆးမ်ားကို အရက္နဲ႔ တြဲေသာက္ျခင္း ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
အခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ေဆးဝါးအမ်ားစုဟာ အရက္နဲ႔ အျပန္အလွန္ ဓာတ္ျပဳတတ္ၾကၿပီး မေကာင္းတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကိုပဲ ေပးတတ္ၾကတာမ်ားလို႔ ေဆးေသာက္ျခင္းနဲ႔ အရက္ေသာက္ျခင္း ႏွစ္ခု တြဲလုပ္ျခင္းဟာ မသင့္ပါဘူး။ ကိုယ္ေသာက္ေနတဲ့ ေဆးနဲ႔ အရက္နဲ႔ ဘယ္လို ဆက္စပ္မႈရွိသလဲ ဆိုတာ ေပးတဲ့ဆရာဝန္ကို ေမးပါ။ အၾကမ္းဖ်င္းေတာ့ အရက္နဲ႔ေဆးတိုင္းကို အနည္းဆံုး ၁၂ နာရီေလာက္ ျခားသင့္ပါတယ္။
Source:ဆက္ပိုင္လင္းခန္႔ (ေဆး-၂)(yatanarpon)
Read: ကိုယ္ဝန္ရွိစ ပ်ဳိ႕အန္သူမ်ားအတြက္ ႐ိုးရွင္းလြယ္ကူေသာ ေျဖရွင္းနည္းမ်ား
