လူနာတင္ယာဥ္ ( Ambulance ) ဆိုသည္မွာ ေနထိုင္မေကာင္းသူ (သို႕) ထိခိုက္ဒဏ္ရာရသူအား ျဖစ္သည့္ ေနရာမွ ေဆးကုသမႈ ခံယူနုိင္ရန္အတြက္ ေဆးရံု(သို႕) ကုသေပးနုိင္သည့္ ေနရာသို႕ ပို႕ေဆာင္ေပးရေသာ ယာဥ္ျဖစ္ပါတယ္။
ယာဥ္ေပၚတြင္ လူနာအား ေဆးရံုတြင္ ေဆးကုသမႈေပးသကဲ့သို႕ ျပဳစုကုသေပးနုိင္ေသာ ယာဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာတင္ယာဥ္ဟူေသာ ေဝါဟာရကို လက္တင္ဘာသာစကားမွ “အင္ဗ်ဴလာ” Ambulare မွဆင္းသက္လာၿပီး “to walk or move about” ဟု အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။
သမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ပထမဆံုးလူနာတင္ယာဥ္ကို ၁၄၈၇ ခုနစ္က စပိန္တြင္ စတင္အသံုးျပဳခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ စက္တပ္လူနာတင္ယာဥ္မ်ား တီထြင္လာခဲ့ပါတယ္။ အျခားယာဥ္မ်ားနွင့္ မတူပဲ အခ်က္ျပမီး နွင့္ ဥဩသံကို အသံုးျပဳခြင့္ေပးထားပါတယ္။ လူနာတင္ယာဥ္ေပၚမွ လူနာ၏ အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး မီးအခ်က္ျပ မႈနွင့္ အသံေပးမႈျပဳထားပါတယ္။
အခ်က္ျပမီးနွင့္ ပတ္သတ္ၿပီး နုိင္ငံအလုိက္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ရွိၾကၿပီး အမ်ားအားျဖင့္ ရဲကားမ်ားတြင္ အနီ ႏွင့္ အျပာေရာင္၊ မီးသတ္ကားတြင္ အနီေရာင္၊ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ လူနာတင္ယာဥ္မ်ားတြင္ အနီေရာင္နွင့္ အျဖဴေရာင္၊ နာေရးသယ္ပို႕ကားမ်ားတြင္ ခရမ္းေရာင္၊ လံုျခံဳေရးေအဂ်င္စီမ်ားတြင္ အစိမ္းေရာင္စသည့္ျဖင့္ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
မီးေရာင္နွင့္ အတူအခ်က္ေပးကိရိယာကိုလည္းအသံုးျပဳနုိင္ၿပီး အမ်ားျပည္သူအထိတ္တလန္႕မျဖစ္ေစရန္နွင့္စာ သင္ေက်ာင္းမ်ား၊ ေဆးရံုမ်ားတြင္ အခ်က္ေပးဥဩသံမ်ားကို မသံုးရန္တားျမစ္ထားပါတယ္။
လူနာတင္ယာဥ္ေပၚတြင္ ယာဥ္ေမာင္းအျပင္ လူနာတင္ယာဥ္၏ အဆင့္အတန္းအလိုက္ ဆရာဝန္၊ အကူသူနာျပဳ ႏွင့္ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ား၊ အနိမ့္ဆံုးေရွးဦးသူနာျပဳစုသူမ်ား၊ အသက္ကယ္ဆုိင္ရာ အေထာက္အကူျပဳ ပစၥည္းကိရိယာမ်ားကို ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္အသံုးျပဳတတ္သူမ်ား ပါရပါတယ္။
လူနာတင္ယာဥ္နွင့္ လူနာပို႕ေဆာင္ရာတြင္ အေျခအေန(၂) မ်ိဳးရွိသည္။ အေရးေပၚလူနာပို႕ေဆာင္ျခင္းႏွင့္ အေရးေပၚမဟုတ္ေသာလူနာပို႕ေဆာင္ျခင္းတို႕ျဖစ္ပါတယ္။
ေသြးဆုတ္၊ ေသြးလန္႕ေနသူ၊ သတိေမ့ေျမာေနသူ၊ ေသြးထြက္လြန္ေနသူ၊ နွလံုးရပ္သြားသူ၊ ေလျဖတ္သူတို႕ကို အေရးေပၚလူနာအျဖစ္သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေဆးရံုအခ်ိန္မီေရာက္ဖို႕အတြက္ အခ်က္ျပမီးနွင့္ အခ်က္ေပးသံကို လိုအပ္သလို အသံုးျပဳရပါတယ္။ သာမန္ဖ်ားနာသူ၊ နာတာရွည္ေရာဂါသည္မ်ား ၊ ေဆးရံုဆင္းလူနာမ်ား၊ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ျခင္းမွာ အေရးေပၚမဟုတ္ေသာ ပို႕ေဆာင္ျခင္းမ်ိဳးပါ။
ေရွးဂရိေဆးပညာရွင္မ်ားက လူနာတင္ယာဥ္တြင္ တပ္ဆင္ရန္အတြက္ ေရွးဂရိတို႕၏ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္း ျခင္း အမွတ္အသားျဖစ္သည့္ “ ေျခာက္ေထာင့္ၾကယ္ အမွတ္အသား” “ six points on the star of life” ကို သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေျခာက္ေထာင့္ၾကယ္အ မွတ္အသား၏ အလယ္တြင္ ေဆးေတာင္ေဝွးကို ေျမြက ရစ္ပတ္ေနသည့္ပံုကို ထည့္ထားပါတယ္။ အမွတ္အသား၏ အေျခခံ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေရွးဦးသူနာျပဳေပးျခင္းပင္ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာ၏ အသက္နွင့္ ကိုယ္ခႏၶာတည္ျမဲေနေစရန္၊ ထိခိုက္အနာတရ ထပ္မံျဖစ္ပြား မႈမွ ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ အျမန္ဆံုးျပန္လည္ေကာင္းမြန္ေစရန္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေျခာက္ေထာင့္ၾကယ္၏ ေထာင့္တစ္ခုစီတြင္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တစ္ခုစီရွိပါတယ္။
(၁) ေစာလ်င္စြာ စူးစမ္းရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္း (Early detection)၊
(၂) ေစာလ်င္စြာ သတင္းပို႕ေပးျခင္း (Early reporting)
(၃) ေစာလ်င္စြာ တံု႕ျပန္မႈေပးျခင္း( Early response)
(၄) ျဖစ္စဥ္ေပၚတြင္ ျပဳစုေပးျခင္း ( On scene care)
(၅) သယ္ေဆာင္သြားစဥ္ ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးျခင္း( care in transit)
(၆) ျပဳစုကုသမႈခံနုိင္ရန္ လႊဲေျပာင္းေပးျခင္း ( Transfer to definitive care)
ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာတင္ယာဥ္ေပၚရွိ တံဆိပ္အမွတ္အသားသည္ ေလးနက္သည့္သေဘာကို ေဆာင္သည့္ သေကၤတတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
လူနာတင္ယာဥ္မ်ားတြင္ ၾကက္ေျခနီအမွတ္အသားမတပ္ဆင္သင့္ေပ။ ၾကက္ေျခနီအမွတ္အသားသည္ နုိင္ငံအစိုးရမ်ား သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထုိးထားသည့္ ဂ်ီနီဗာ အမ်ားသေဘာတူစာခ်ဳပ္အရ စစ္မက္ျဖစ္ ပြားေနခ်ိန္၊ ေအးခ်မ္းမႈမရွိသည့္ ကိစၥမ်ားျဖစ္ပြားေနခ်ိန္တြင္ လူနာနွင့္ေ ဆးဝန္ထမ္္းမ်ားက ေဆးရံုနွင့္ လူနာ တင္ယာဥ္မ်ားအား အကာအကြယ္ရေစရန္ တပ္ဆင္သည့္ အမွတ္အသားျဖစ္ပါတယ္။
ၾကက္ေျခနီအဖြဲ႕နွင့္ ပတ္သတ္ေသာ အရာမ်ားတြင္သာ တပ္ဆင္ခြင့္ရွိၿပီး ၾကက္ေျခနီမဟုတ္သည့္ မည္သည့္ အရာမ်ားတြင္ ေရးဆြဲတပ္ဆင္ထားပါက အလြဲသံုးစားမႈ ( Misused ) အျဖစ္ သတ္မွတ္ပါတယ္။
လူနာတင္ယာဥ္၏ အေျခခံသေဘာတရားမ်ား၊ လူနာတင္ယာဥ္တံဆိပ္က အစ အဓိပၸာယ္ရွိပံု၊ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝစြာ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ တို႕ကို ဗဟုသုတရဖြယ္ ဖတ္ရႈလုိက္ရမည္လို႕ ယံုၾကည္ပါတယ္။
Read: သင့္မွာ ခရုသင္းဆုိတဲ့ အေရျပားေရာဂါျဖစ္ေနၿပီဆုိရင္…..