မ်ဳိးဆက္ပြားႏိုင္တဲ့ အသက္အရြယ္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအေနနဲ႔ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပသရတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းက ရာသီလာမႈဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၁) ရာသီေသြး ထိမ္ျခင္း
ရာသီလာရမယ့္အခ်ိန္မွာ ရာသီမလာတာကို ရာသီေသြးထိမ္တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္း
အပ်ဳိေဖာ္ဝင္တဲ့ အသက္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အထိ ရာသီေသြး မလာေသးတာကို Primary Amenorrhoea လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါက မ်ဳိး႐ိုးလိုက္တဲ့ ေရာဂါတခ်ဳိ႕ ခံစားရတာ၊ ေဟာ္မုန္း မညီမွ်တာနဲ႔ မမ်ဳိးဥအိမ္၊ သားအိမ္ မပါတာစတဲ့ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေျခာက္လေလာက္ ဆက္တိုက္ ပံုမွန္ရာသီလာေနပါရက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရာသီေသြး ထိမ္သြားတာကို Secondary Amenorrhoea လို႔ ေခၚပါတယ္။ မမ်ဳိးဥအိမ္ ခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ အာဟာရပ်က္တာ၊ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ ခံရတာ၊ စိတ္ဓာတ္က်တာ၊ အစားပ်က္တာ၊ ပစ္က်ဴထရီဂလင္း ပံုမမွန္တာ၊ ဦးေႏွာက္ေအာက္ေျခရွိ ဟုိက္ပုိသားလမတ္ ခ်ဳိ႕တဲ့တာစတဲ့ အေျခအေနေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ က်ားေဟာ္မုန္း ျမင့္တက္တာ၊ မမ်ဳိးဥအိမ္ ျပႆနာ၊ အခ်ိန္မတိုင္ခင္ မမ်ဳိးဥအိမ္ ေႂကြက်တာေတြေၾကာင့္လည္း ရာသီေသြး ထိမ္တတ္ပါတယ္။
၂) မၾကာခဏ ရာသီလာျခင္း
ရာသီလာတာ ပံုမမွန္တာ ဒါမွမဟုတ္ မၾကာခဏ ရာသီလာတာေတြကို ဆိုလိုပါတယ္။ ရာသီေသြး အနည္းငယ္ပဲ ဆင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္း
မမ်ဳိးဥအိမ္မွာ မမ်ဴိးဥ မေႂကြႏိုင္ဘဲ ေရအိတ္ငယ္ေတြ ျဖစ္လာတဲ့ ေဟာ္မုန္းဆိုင္ရာ ေရာဂါစု (PCOS) ေၾကာင့္ ရာသီထိမ္တာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဝလြန္တဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔က မမ်ဳိးဥေႂကြတာကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ေဟာ္မုန္းျပႆနာ ရွိပါတယ္။ ရာသီလာတာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အျပင္ ဝက္ၿခံထြက္တာ၊ အဝလြန္တာနဲ႔ အေမြးအပိုေပါက္တာေတြလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးမရႏိုင္ဘဲ ၿမံဳတာကိုလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
၃) ရာသီလာစဥ္ ကိုက္ခဲနာက်င္ျခင္း
ရာသီလာစဥ္ နာက်င္တာက မ်ဳိးဆက္ပြားႏိုင္တဲ့ အသက္အရြယ္ရွိ အမ်ဳိးသမီး ၄၀-၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ တစ္ခ်ိန္မဟုတ္ တစ္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္း
အမ်ဳိးသမီး ၁၀ ဦးမွာ တစ္ဦးခန္႔က ရာသီလာစဥ္ ကိုက္ခဲနာက်င္မႈ ျဖစ္တတ္ၿပီး နိစၥဓူဝ အလုပ္ေတြကိုေတာင္ မလုပ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ဆိုးဆိုးရြားရြား ခံစားရတတ္ပါတယ္။ မမ်ဳိးဥေႂကြခ်ိန္နဲ႔ ရာသီလာခ်ိန္မွာ နာက်င္ကိုက္ခဲတာက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ လွည့္လည္ေနတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြ၊ ဓာတုပစၥည္းေတြနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈက ဝမ္းဗိုက္ရဲ႕ ေအာက္ပိုင္းမွာ စတင္ခံစားရတတ္ၿပီး ခါးေနာက္ေက်ာနဲ႔ ေပါင္ေတြအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ ေရာက္ရွိတတ္ပါတယ္။ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈ ခံစားရတဲ့ အခ်ိန္ကာလက ရွစ္နာရီကေန ၇၂ နာရီအထိ ၾကာျမင့္တတ္ပါတယ္။ ရာသီလာစဥ္အတြင္း အဆက္မျပတ္နာက်င္မႈနဲ႔ ေလထတာေတြကို ခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဒီလို ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာခံစားရတာက ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာ၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္အန္ခ်င္ ျဖစ္တာနဲ႔ အန္တာေတြနဲ႔ တြဲၿပီး ခံစားရတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အေျခခံေရာဂါတစ္ခုခုနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဆက္စပ္မႈရွိတတ္တဲ့ အေျခခံေရာဂါေတြက သားအိမ္အသားလံုးနဲ႔ သားအိမ္အတြင္းလႊာ ေနရာလြဲတာ (Endo-metriosis) ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ေရာဂါေတြရွိရင္ အိမ္ေထာင္ဖက္နဲ႔ ကာမစပ္ယွက္မႈ ျပဳၿပီးပါက ေသြးထြက္တာ၊ နာက်င္တာ၊ ေသြးထြက္မ်ားတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
၄) ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာ ခံစားရျခင္း
အမ်ဳိးသမီးအမ်ားစု ရာသီမလာခင္ ေဝဒနာခံစားရတာက စိတ္ပိုင္းနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာပိုင္းဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္း
ရာသီအႀကိဳေဝဒနာနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ ၁၅၀ ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားတဲ့ ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာေတြကေတာ့ စိတ္ခံစားမႈ ေလ်ာ့က်တာ၊ စိတ္တိုစိတ္ဆတ္တာ၊ ရင္သားတင္းမာတာ၊ ေလပြေလထတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာေတြက ရာသီမလာခင္ ေန႔ရက္ အနည္းငယ္အတြင္းမွာ ျဖစ္တတ္ၿပီး ရာသီလာခ်ိန္မွာ သက္သာသြားတတ္ပါတယ္။ ရာသီအႀကိဳ ေဝဒနာဟာ အပ်ဳိေဖာ္ဝင္ခ်ိန္လို ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ ပိုၿပီး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ အသက္ ၃၀- ၄၅ ႏွစ္ ဝန္းက်င္ရွိ အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ ရာသီအႀကိဳေဝဒနာ အျပင္းထန္ဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။
၅) ရာသီေသြးဆင္း မ်ားျခင္း
ရာသီလာစဥ္အတြင္းမွာ ေသြးဆင္းမ်ားတာက အမ်ဳိးသမီး သံုးပံုတစ္ပံုခန္႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရာသီတစ္ႀကိမ္လာရင္ ရာသီေသြး ဆံုး႐ႈံးမႈက ၄၀ မီလီလီတာပဲ ျဖစ္သင့္ေပမယ့္ ရာသီေသြးဆင္းမ်ားရင္ ၈၀ မီလီလီတာနဲ႔ အထက္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္း
ရာသီေသြးဆင္းမ်ားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက လစဥ္သံုးဂြမ္းထုပ္ကို ႏွစ္ထပ္ခံရေလ့ ရွိပါတယ္။ ရာသီေသြးဆင္း မ်ားလြန္းတာေၾကာင့္ ပံုမွန္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကိုေတာင္ မလုပ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေသြးခဲႀကီးေတြ ဆင္းတာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ရာသီေသြးဆင္းမႈဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြ ေတြ႕ႀကံဳခံစားရတယ္ဆိုရင္ သားဖြားမီးယပ္ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးကာ ကုသမႈခံယူဖို႔ လိုပါက ကုသမႈခံယူသင့္ပါတယ္။
Source:ဇြန္(yatanarpon)
Read: သားအိမ္ အသားလုံး ရွိခ်ိန္တြင္ ေဆာင္သင့္၊ ေရွာင္သင့္ေသာ အစာမ်ား
