ကၽြႏု္ပ္တို႔ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္းသို႔ ေဆးဝါး သို႔မဟုတ္ ေဆးဝါးအာနိသင္ ရွိသည့္ ပစၥည္းမ်ားကို ပါးစပ္မွ ေသာက္သံုး (Ingestion) ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ နည္းလမ္းတစ္ခုခုျဖစ္ ထိုးသြင္းျခင္း (Injection) မ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ မလိုလားအပ္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ား ႀကံဳေတြ႕ရေလ့ ရွိပါတယ္။
ထိုကဲ့သို႔ ႀကံဳေတြ႕ရျခင္းမ်ဳိးကို ေဆးေၾကာင့္ ဓာတ္မတည့္ အလာဂ်ီ (Drug allerg) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ထိုဓာတ္မတည့္ အလာဂ်ီ၏ သက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ အေရျပားတြင္ လည္းေကာင္း၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္း အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိပါတယ္။
လူတိုင္းလူတိုင္းသည္ မိမိႏွင့္ မသင့္ျမတ္သည့္ ေဆး၊ ထိုးေဆးဝါး အသံုးျပဳလွ်င္ မိမိ၌ ဓာတ္မတည့္မႈ အလာဂ်ီ ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း အေသအခ်ာ မွတ္သားထားသင့္သည္။ အခန္႔မသင့္လွ်င္ ေဆးဓာတ္မတည့္ အလာဂ်ီျဖစ္မႈသည္ အသက္ ေသဆံုးသည့္အထိ အႏၲရာယ္ရွိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါ၌ လူတစ္ဦးသည္ ေဆးဝါး တစ္ခုခုႏွင့္ ဓာတ္မတည့္မႈ ျဖစ္ေပၚခဲ့ဖူးလွ်င္ ထိုေဆးသည္ မိမိ အသက္ရွင္ ေနထိုင္ရမည့္ ဘဝတစ္ေလွ်ာက္လံုး၌လည္း အလာဂ်ီ ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိပါတယ္။ ထိုေဆးမ်ဳိးကို ရာသက္ပန္ ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ လိုပါသည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ေဆးဝါးမ်ား အေနျဖင့္ မလုိလားအပ္ေသာ တံု႔ျပန္မႈမ်ား ဥပမာအားျဖင့္ အေရျပားေပၚ၌ အညိဳအမည္းကြက္မ်ား ျဖစ္ေပၚျခင္း၊ ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း၊ ေအာ့အန္ျခင္း အစရွိသည္တို႔ကိုလည္း ျဖစ္ေပၚေစေလ့ ရွိပါတယ္။
Drug allergy ေၾကာင့္ အေရျပားေပၚ၌ ေတြ႕ျမင္ရမည့္ လကၡဏာမ်ား။
လူ႔အေရျပားသည္ ထင္ရွားစြာ ျမင္ႏိုင္ေသာ ခႏၶာကိုယ္၏ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းႀကီး တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္လည္း ေဆးဝါး ဓာတ္မတည့္မႈ အလာဂ်ီ လကၡဏာတို႔ကို လြယ္ကူစြာ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ အေရျပား လကၡဏာတုိ႔သည္ ျပင္းထန္မႈ မရွိေသာ္လည္း အခ်ဳိ႕ေသာ အေျခအေနမ်ားသည္ အသက္အႏၲရာယ္ ထိခိုက္သည္အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အႏၲရာယ္ ႀကီးမားေသာ ေဆးဓာတ္မတည့္မႈေၾကာင့္ အေရျပား တုံ႔ျပန္မႈမ်ားတြင္ ေအာက္ပါ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႕ရပါတယ္။
အေရျပားအေပၚ၌ အင္ပ်ဥ္ထျခင္း၊ ၎ကို ေဆးပညာအေခၚ အာတီေကးရီးယား (Urticaria) သို႔မဟုတ္ သာမန္ေဝါဟာရ (Hives) ဟု လူအမ်ား သိထားၾကသည္။ အင္းဆက္ပိုးမႊား အကိုက္ခံရျခင္းေၾကာင့္ အေရျပားေပၚ၌ အဖုအပိန္႔ ထျခင္းမ်ဳိးႏွင့္ ဆင္တူသည္။ ေျခလက္ႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ထည္ရွိ အေရျပားေပၚတြင္ ထူပိန္းပိန္း အေနအထား ယားယံသည့္ အနီကြက္မ်ားအျဖစ္ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။ ထို႔ထက္ ျပင္းထန္လာလွ်င္ အင္ဂ်ီယိုအဒီးမား (Angioedema) အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းကာ ႏူးညံ့ေသာ အေရျပား ဧရိယာမ်ား ျဖစ္သည့္ ထက္ေအာက္ မ်က္ခြံမ်ားႏွင့္ ႏႈတ္ခမ္းေနရာမ်ားတြင္ ဖူးေရာင္သည့္အသြင္ ေတြ႕ရေလ့ ရွိသည္။ ေဆးဝါး ေသာက္သံုးလိုက္သည့္ အခ်ိန္မွစ၍ တစ္နာရီအတြင္း အထက္ပါ လကၡဏာတို႔ လ်င္ျမန္စြာ ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိသည္။ အခန္႔မသင့္ေသာ အေနအထားမ်ဳိး၌ အသက္႐ွဴ ေလႁပြန္အတြင္း ေရာင္ရမ္းမႈ ျဖစ္ေပၚကာ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ၿပီး ေသဆံုးသည္အထိ ျဖစ္ႏုိင္သည္။
Read More : ေသြးေပါင္ က်ဆင္းေစႏိုင္ေသာ နည္းလမ္း (၆) ခု
ေနာက္ထပ္ အမ်ဳိးအစား တစ္ခုကေတာ့ ျပင္းထန္ေသာ အေရျပား တုံ႔ျပန္မႈ တစ္ခုျဖစ္သည့္ စတီဗဂၽြန္ဆန္ လကၡဏာစု (Steven Johnson Syndrome) ပင္ ျဖစ္သည္။ အေရျပား ဓာတ္မတည့္မႈ (erythema multiforme) အမ်ဳိးအစားထဲတြင္ အဆိုးဝါးဆံုးႏွင့္ အျပင္းထန္ဆံုးဟု သတ္မွတ္ထားသည္။ ေျခလက္ႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ထည္ေပၚတြင္ ဦးစြာ အနီေရာင္ရွိ၍ ဝိုင္းေသာ သဏၭာန္ရွိေသာ အကြက္မ်ားအျဖစ္ စတင္ ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိသည္။ အေနာက္ကမ႓ာ၌ ႏြားထီးတို႔၏ မ်က္စိ (bull's eye) ႏွင့္ ဆင္တူသည္ဟု တင္စားၾကသည္။ ထိုအကြက္ မ်ား ေဘးတိုက္အရြယ္အစား ႀကီးမားလာျခင္းေၾကာင့္ နီးစပ္ရာ အကြက္အနားသတ္ အခ်င္းခ်င္း တြဲဆက္သြားေလ့ ရွိသည္။
ထိုမွတစ္ဆင့္ အေရျပား အပူေလာင္ေသာအခါ၌ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိသည့္ အေရၾကည္ဖုႀကီးမ်ား (blisters) အသြင္ကူးေျပာင္းျခင္း တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အေရျပား ကြာက်ျခင္းမ်ား အျဖစ္ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚသည္။ ထို႔အတူ မ်က္စိကို ဖံုးအုပ္ထားေသာ မ်က္ခြံအတြင္းေျမႇး၊ ပါးစပ္ႏွင့္ အာခံတြင္းေျမႇး မ်ဳိးပြားအဂၤါအတြင္း ေျမႇးမ်ားလည္း ကြာက်ေလ့ ရွိသည္။ ဤသို႔ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ေပၚပါက ေဆး႐ံုတက္ ကုသျခင္း မျဖစ္မေန လုပ္ေဆာင္ရန္ႏွင့္ ေဆာလ်င္စြာ ေရာဂါလကၡဏာ သတ္မွတ္ကုသျခင္း မျပဳပါက အသက္ ေသဆံုးသည္အထိ ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည္။
သိပ္မျပင္းထန္ေသာ ေဆးဝါးဓာတ္ တုံ႔ျပန္မႈ အခ်ဳိ႕တြင္ ေအာက္ပါ အမ်ဳိးအစားမ်ား ပါဝင္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဝက္သက္ (measles) ေရာဂါလကၡဏာ ေတြ႕ျမင္ရေလ့ရွိသည့္ အေရျပားေပၚမွ အနီစက္မ်ားႏွင့္ သြင္ျပင္လကၡဏာခ်င္း ဆတူေသာ အကြက္မ်ား ျဖစ္ေပၚျခင္း (maculo- popular eruptions) မ်ဳိး ျဖစ္သည္။
ဤပံုစံသည္ ေဆးဝါးမ်ား ေသာက္သံုး၍ ဓာတ္မတည့္ အလာဂ်ီ ျဖစ္ျခင္းမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ေတြ႕ရေသာ ပံုစံတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ေျခေထာက္၊ လက္ႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႔တြင္ ေတြ႕ႏိုင္ သည္။ ႐ံုးသံုး ပင္အပ္ေခါင္းအရြယ္ အနီေရာင္ အဖုကေလးမ်ားႏွင့္ အနီကြက္မ်ား ေရာ၍ ေတြ႕ရသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဝက္သက္ေပါက္ရာတြင္ ျမင္ရေလ့ရွိေသာ အေရျပား လကၡဏာႏွင့္ ဆင္တူသည္။ အစက္အေျပာက္မ်ား ျဖစ္ေပၚေနေသာ အေရျပား ဧရိယာေပၚ မၾကာခဏဆိုသလို ယားယံသည့္ ေဝဒနာ ခံစားရေလ့ ရွိသည္။
ဤအမ်ဳိးအစားကိုေတာ့ မိမိ ေသာက္သံုးလိုက္သည့္ ေဆးဝါး ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေရာက္ရွိသြားၿပီး ေနာက္ပိုင္း ရက္အေတာ္ၾကာမွ ေတြ႕ျမင္ရေလ့ ရွိသည္။ တစ္ေနရာတည္း၌ အကြက္ေပၚေလ့ရွိေသာ ေဆးမတည့္ လကၡဏာ (fixed drug eruption) မိမိႏွင့္ မသင့္ေသာ ေဆးေသာက္သည့္ အခါတိုင္း၌ ယခင္ အေရျပားေပၚ၌ ျမင္ေတြ႕ရေလ့ရွိသည့္ ေနရာအတိအက်၌ အကြက္ ေပၚျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ခႏၶာကိုယ္ တစ္ခုလံုးသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ မရွိသည့္ ေဆးဓာတ္မတည့္ တုံ႔ျပန္မႈ အမ်ဳိးအစားပင္ ျဖစ္သည္။
ခႏၶာကိုယ္ေပၚ အေရျပား ဖံုးအုပ္ထားသည့္ မည္သည့္ အစိတ္အပိုင္းေပၚတြင္မဆို ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည္။ မိမိႏွင့္ မတည့္ေသာ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆးတို႔ ျပဳလုပ္မိၿပီး ရက္အတန္အၾကာတြင္မွ စတင္ ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိသည္။ အရြယ္အစားအေနျဖင့္ အႀကီးအေသး အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲျပားႏိုင္ၿပီး လံုးဝိုင္းေသာ၊ ဘဲဥပံု အမ်ဳိးမ်ဳိးကို အကြက္သဏၭာန္ အေရျပားေပၚ၌ ေတြ႕ႏုိင္သည္။ လအနည္းငယ္အၾကာတြင္ အေရာင္ရင့္ေသာ အကြက္မ်ားအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းသြားၿပီး တျဖည္းျဖည္း အေရာင္မွိန္သြားေလ့ ရွိသည္။ ထိုမသင့္ျမတ္ေသာ ေဆးကို အသံုးျပဳမိသည့္ အခါတိုင္း ထိုအကြက္မ်ား မူလေနရာ၌ ျပန္၍ ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိသည္။
Source : ေဒါက္တာ ျမင့္ဦး (အေရျပားႏွင့္ အလွအပဆရာဝန္)