လူေနမႈအဆင့္အတန္းေတြ တုိးတတ္ေကာင္းမြန္လာသည့္နွင့္အမွ် ေရာဂါဆိုးမ်ားသည္လည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာၾကပါတယ္။

အခုေခတ္မွ ၾကားေနရတဲ့ေရာဂါမွန္သမွ်က အကုန္လံုးအဆန္းတၾကယ္ေတြပါပဲ၊ ၿမိဳ႕ျပရဲ႕ လူေနမႈပံုစံေတြထဲမွာ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေလးေတြ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းပါဝင္လာၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က အိမ္ကိုေစာင့္ေရွာက္ရန္၊ တခ်ိဳ႕က တစ္ေယာက္တည္းအထီးက်န္ဆန္ေနလို႕ တိရစာၦန္ေလးေတြကို အေဖာ္ျပဳေနရတဲ့သူေတြစသျဖင့္ အေၾကာင္းရင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြေၾကာင့္ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေလးေတြ (ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ငွက္)စသျဖင့္ ေမြးျမဴတတ္ၾကပါတယ္။

အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေလးေတြ ကို ခ်စ္တတ္တာက မဆန္းပါဘူး။ဒါေပမဲ့ သူတို႕ေလးေတြေၾကာင့္လူေတြမွာ ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးရနုိင္လဲဆိုတဲ့အခ်က္ကို သတိထားဖို႕ လုိပါတယ္။ လူတို႕၏က်န္းမာေရးနွင့္ ဆက္နြယ္ေနတဲ့ တိရစာၦန္ေရာဂါမ်ားအေၾကာင္း၊ ေရာဂါပိုး၏သဘာဝ ၊ ကူးစက္ပံု နည္းလမ္း၊ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား၊ ကာကြယ္တားဆီးပံုေတြကို သိရွိရန္လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း ႀကိဳတင္ကာကြယ္လိုရမွာေပါ့။

အဲ့ဒီေတာ့ လူအသက္ကိုေတာင္ေသေစနုိင္တဲ့ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေရာဂါဆိုးႀကီးတစ္ခုက တိရစာၦန္ေလးဆီက အခ်ိန္အခါမေရြး ကူးစက္လာနုိင္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါဆိုးႀကီး က ကုရာနတိၳ ေဆးမရွိ လိုေတာင္ေျပာလိုရတဲ့ “ေခြးရူး ေရာဂါ” ပါ။ ဒီေခြးရူးေရာဂါနဲ႕ ပတ္သတ္ၿပီး လူေတြလြဲမွားစြာနားလည္ထားတဲ့ အယူအဆတစ္ခုကိုအရင္ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ေရွးလူေတြပါနားလည္ထားတဲ့ “လက္ပံပြင့္ခ်ိန္ ေခြးရူးခ်ိန္” ဆိုတဲ့အယူအဆက အရမ္းလြဲမွားေနပါတယ္။ ေခြးရူးေရာဂါက ရာသီေပၚလုိက္၍ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ိဳးမဟုပါဘူး။

တေပါင္းလမွာ လက္ပံ၊ ဒီးဒူး၊ ေပါက္ပန္းတို႔ ပြင့္ပါသည္။ နီနီရဲရဲ ပန္းပြင့္ မ်ားကို အသားတစ္ဟုထင္ကာ ေတာေခြးတို႔က စားခ်င္စိတ္ႏွင့္ ေမွ်ာ္ၾက၊ အူၾကသည္။ ေပါက္ပန္းကို အသားတစ္ဟုထင္၍ ေငးေမွ်ာ္လ်က္ ႐ူးရေသာ ေတာေခြးကဲ့သို႔ဟု တရားေတာ္တြင္ ပါရွိသည္။ လက္ပံပြင့္ခ်ိန္တြင္ ေခြး႐ူးျခင္း ဆိုသည္မွာ CRAZY, MAD, DESIROUS ဆိုေသာ ႐ူးျခင္းမ်ဳိးသာ ျဖစ္ၿပီးRABIDႏွင့္ ဘာမွမဆိုင္ပါ။Rabiesေခၚ ေခြး႐ူးေရာဂါမွာ တစ္ႏွစ္ပတ္လုံး ျဖစ္ႏိုင္ၿပီး လက္ပံပြင့္ျခင္း၊ မပြင့္ျခင္းႏွင့္ လုံးဝမသက္ဆိုင္ပါ။ လက္ပံပင္ လုံးဝ မရွိေသာတိုင္းျပည္မ်ားတြင္လည္း ေခြး႐ူးေရာဂါ ေတြ႕ႏိုင္ေၾကာင္း ဆင္ျခင္ၾက ေစလိုပါသည္။

(၁) ေခြးရူးေရာဂါသည္ Rhabdo လို႕ေခၚတဲ့ က်ည္ဆန္ပံု ဗုိင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရေသာ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ဦးေနွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာကို အဓိက တုိက္ခုိက္ပါတယ္။ ထုိဗုိင္းရပ္စ္က လူအပါအဝင္ ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ သိုး၊ဆိတ္၊ ျမင္း၊ ဝက္စေသာ ေသြးေႏြးသတၱဝါအား လံုးကို ေရာဂါကူးစက္ပါတယ္။

(၂) ေခြးရူးေရာဂါ မျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္းျဖင့္သာ ကာကြယ္တားဆီးနုိင္ပါတယ္။

ေခြးရူးေရာဂါကာကြယ္ေဆးမွာ အပိုင္းႏွစ္ပုိင္းပါဝင္ပါတယ္။

(၁) တိရစာၦန္ကို ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း

က်န္းမာေနေသာ ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ကၽြဲ၊ နြား၊ ဆိတ္၊ သိုး၊ ျမင္း၊ ဝက္ တုိ႕ကို ေရာဂါမကူးစက္ နုိင္ေအာင္ ေခြးရူးေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးႀကိဳတင္ထိုးရတာပါ။ ဒီေဆးက ေခြးရူးေရာဂါ (သို႕) သံသယျဖစ္ဖြယ္တိရစာၦန္က ကိုက္ၿပီးေနာက္မွ ထိုးရတဲ့ ေဆးမဟုတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ ကအကိုက္ခံရၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္ အကိုက္ခံရတဲ့ တိရစာၦန္ကိုေခြးရူးေရာဂါကာကြယ္ေဆး ေျခာက္ႀကိမ္ ထုိးပါက ေခြးရူးေရာဂါကို ကာကြယ္နုိင္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္က အရမ္းမွားယြင္းပါတယ္။ တိရစာၦန္မ်ားအတြက္ ေခြးရူးေရာဂါေဆးက ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေဆးပဲ ရွိပါေသးတယ္။ အကိုက္ခံရၿပီးေနာက္ ထုိးရသည့္ေဆးမရွိေသးပါဘူး။

ၾကိဳတင္ကာကြယ္ေဆးကို ျပည့္ဝစြာက်န္းမာေသာ တိရစာၦန္အားထုိးမွသာေခြးရူးေရာဂါ အတြက္ ကိုယ္ခံအားကို ျပည့္စံုလံုေလာက္စြာ ရမွာပါ။

(၂) လူကိုကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း

(က) အကိုက္မခံရခင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း

တိရစၧာန္မ်ားကို လက္ပြန္းတတီးကိုင္တြယ္ေနရေသာ တိရစၧာန္ ေဆးကုဆရာဝန္မ်ား၊ တိရစၧာန္ထိန္းေက်ာင္းသူမ်ား၊ ေလ့က်င့္ေပး ရေသာ သင္တန္းဆရာမ်ား၊ ဓာတ္ခြဲခန္းဝန္ထမ္းမ်ား၊ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းမ်ား၊ ေခြး႐ူးေရာဂါအႏၲရာယ္ဇုန္သို႔ သြားေရာက္ရမည့္ ခရီးသြားမ်ားအေနျဖင့္ ထိုးသင့္ေသာ ကာကြယ္ေဆး ျဖစ္ပါသည္။

ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေဆးထိုးရမည့္ အစီအစဥ္မွာDay 0, Day 7, Day 28 တို႔ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ႏွစ္ သို႔မဟုတ္ သုံးႏွစ္ၾကာတိုင္း ထပ္ေလာင္း၍ Booster Doseအျဖစ္ ထိုးရန္လိုပါသည္။(Day 0 သည္ ကာကြယ္ေဆး စတင္ထိုးသည့္ေန႔ ျဖစ္သည္)

ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေဆးထိုးထားေသာ လူမ်ားအေနျဖင့္ ေခြး႐ူး အကိုက္ခံရလွ်င္ Post exposure Vaccination ထပ္မံထိုးရန္ လိုအပ္ေသာ္လည္း Immunoglobulin (ေခြး႐ူးေရာဂါအတြက္ ကိုယ္ခံအား) ထိုးရန္မလိုပါ။ ထို႔အျပင္ Post exposure vaccination ထိုးရမည့္ ကာကြယ္ေဆး အလုံးေရကို ဆရာဝန္၏ၫႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါသည္။

(ခ) အကိုက္ခံရၿပီးေနာက္ ေခြး႐ူးကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း

အကိုက္ခံရၿပီးေနာက္ ထိုးရမည့္ကာကြယ္ေဆးသည္ အသားေဆး ျဖစ္ၿပီး တစ္ရက္လွ်င္ တစ္လုံးႏႈန္းႏွင့္ ငါးလုံးထိုးရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုးရမည့္ အစီအစဥ္မွာDay 0,Day 3,Day 7, Day 14 ႏွင့္Day 28တို႔တြင္ ထိုးရမည္။Day 0 သည္ ကာကြယ္ေဆး စတင္ထိုးသည့္ေန႔ျဖစ္သည္

ေနာက္ထပ္ ကာကြယ္ေဆးအစီအစဥ္တစ္မ်ဳိးမွာ ကာကြယ္ေဆး ေလးလုံးထိုးျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအစီအစဥ္အရ Day 0 တြင္ ႏွစ္လုံးကို တစ္ဖက္စီထိုးၿပီးDay 7, Day 21 တြင္ တစ္လုံးစီ ထပ္ထိုးေသာ အစီအစဥ္ျဖစ္သည္။

အကိုက္ခံရေသာ ဒဏ္ရာမ်ားျပားျခင္း၊ ထိုဒဏ္ရာတို႔မွာ တိရစၧာန္ ၏ သြားရည္တို႔ႏွင့္ ထိေတြ႕ေပက်ံမႈရွိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္အာ႐ုံေၾကာႏွင့္ နီးကပ္ေသာ ေနရာမ်ားမွာ အကိုက္ခံရျခင္း၊ အကိုက္ခံရသူသည္ ငယ္ရြယ္ႏုနယ္ေသာ ကေလးမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား ျဖစ္ျခင္း စေသာ အေျခအေနထဲမွာ ပါဝင္သည့္သူမ်ားသည္ Post expo-sure vaccinesမ်ားကို ထိုးရမည့္အျပင္Immunoglobulin (ေခြး႐ူးေရာဂါအတြက္ ကိုယ္ခံအား) ကိုပါ ထိုးရပါမည္။

Source: The mirror

 Read: ဗိုက္ခြဲေမြးျပီးေနာက္မျပဳလုပ္သင့္ေသာအခ်က္မ်ား