အူမႀကီးကင္ဆာ ဆိုတာ မ်ိဳးရိုးရယ္ ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ရယ္ ၊ အစားအေသာက္ရယ္၊ ဓာတုအဆိပ္ေတြရယ္ ၾကားမွာ မရည္ရြယ္ဘဲနဲ႔ ျဖစ္သြားတဲ့ အေရးတႀကီးကိစၥတစ္ခုပါပဲ။
အကင္ဆိုရင္ မီးကၽြမ္းကၽြမ္းေလး အေပၚယံကၽြတ္ကၽြတ္ေလးမွလို႔ဆိုတဲ့ မီး နဲ႔ တိုက္ရိုက္ တိုက္ထားတဲ့ အစားအစာေတြ၊ ၾကာရွည္ခံေဆးေတြပါတဲ့ အစာေတြ၊ ပိုးသတ္ေဆးေတြ ဖ်န္းထားလို႔ ညစ္ညမ္းေနတဲ့ အစားအစာေတြ အားလုံးဟာ အူမႀကီးကင္ဆာ ျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ အာနိသင္ ရွိပါတယ္။ ဆီေပါေၾကာ္ လို႔ေခၚတဲ့ ဆီထဲမွာ ႏွစ္ၿပီးမွ ေၾကာ္ရတဲ့ အေၾကာ္ေတြကို ေၾကာ္တဲ့ဆီေတြ (တစ္ခါတစ္ေလ ဆီေတြက ႏွစ္ျပန္မက ေၾကာ္ထားၿပီးသား) ဆီပ်က္ေတြ ထဲမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ ဓာတုေဗဒ အဆိပ္ဓာတ္ေတြကို ေတြ႕ရပါသတဲ့။ အဲဒီလိုဆီမ်ိဳးေတြ ကိုယ့္ဗိုက္ထဲမွာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ စုမိေဆာင္းမိ ျဖစ္ေလေလ အစာေျခအဖြဲ႕အစည္းမွာ ကင္ဆာျဖစ္နိုင္ေခ် မ်ားလာေလေလပါပဲ။
အူလမ္းေၾကာင္းမွန္ေျပာင္းၾကည့္စစ္ေဆးျခင္းဟာ ဒီ ကင္ဆာမ်ိဳးနဲ႔ ေသဆုံးမႈႏႈန္းကို ေလၽွာ့ခ်ေပး နိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္ေခ်အႏၲရာယ္ႏႈန္း ျမင့္မားတဲ့အုပ္စု ( ကင္ဆာမ်ိဳးရိုး ရွိသူေတြ နဲ႔ အထက္ေဖာ္ျပပါ အစားအစာမ်ိဳး သိပ္ႀကိဳက္တဲ့သူေတြ) ဟာ အူလမ္းေၾကာင္းစစ္ေဆးမႈကို မျဖစ္မေန ျပဳလုပ္ၾကဖို႔ အႀကံျပဳ တိုက္တြန္းပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီ အူမႀကီးကင္ဆာျဖစ္ဖို႔ လႈံ႔ေဆာ္ေပးေနတဲ့ အႏၲရာယ္ရွိ ဓာတုပစၥည္း ၅ မ်ိဳးအေၾကာင္း ကို တစ္ခ်က္ေလာက္ ၾကည့္ ၾကည့္ရေအာင္ပါ။
Heterocyclic amines (HCAs) and polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs)
ဒီဓာတုအဆိပ္ကေတာ့ ကၽြမ္းကၽြမ္း ကၽြတ္ကၽြတ္ကေလး ကင္ထားတဲ့ အကင္ေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အသားမွာပါတဲ့ အဆီေတြနဲ႔ မီးနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႕ၿပီး ဓာတ္ျပဳလိုက္တဲ့ အခါ အဲဒီ ဓာတုအဆိပ္ေတြပါတဲ မီးခိုးေငြ႕ေတြ ျဖစ္လာတာပါ။ အကင္ေတြကို မွန္မွန္စားျဖစ္ေနတဲ့ သူေတြအဖို႔ ဒီ အဆိပ္ဓာတ္ေတြ ကိုယ္ထဲမွာ စုမိေနၿပီး အူမႀကီးကင္ဆာအျပင္ ရင္သား၊ အဆုတ္ နဲ႔ အစာအိမ္ကင္ဆာေတြ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာေတြ ရွိလာပါတယ္။
Acrylamide
ဒီဓာတုအဆိပ္ကေတာ့ ဆီေပါေၾကာ္ လို႔ေခၚတဲ့ ဆီထဲမွာ ႏွစ္ၿပီးမွ ေၾကာ္ရတဲ့ အေၾကာ္ေတြ၊ အပူရွိန္ ျမင့္ျမင့္နဲ႔ ဖုတ္ရတဲ့မုန႔္ေတြ ထဲမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ – french fries အာလူးေၾကာ္၊ မုန႔္ႂကြပ္နဲ႔ ဘီစကစ္ေတြ စ တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏွစ္ျပန္မက ျပန္ေၾကာ္ထားတဲ့ ဆီေတြနဲ႔ အေၾကာ္ခံထားရတဲ့ အစားအစာေတြမွာ ပ်ံ႕ႏွံ့ ေနတတ္ပါတယ္။ အထပ္ထပ္အခါခါ ျပန္ေၾကာ္လို႔ ပ်က္သြားတဲ့ ဆီပ်က္ေတြဟာ ဒီ ဓာတုပစၥည္းကို ထုတ္လုပ္ပါတယ္။ အဆိုပါ ဓာတုအဆိပ္ေတြ ကိုယ္ထဲကို အမ်ားႀကီးေရာက္သြားၿပီဆိုရင္ အစာေျခအဖြဲ႕အစည္းမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေတာ့တာပါပဲ။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီလို ဆီမ်ိဳးကေန ထြက္လာတဲ့ ေညႇာ္နံ့ကို ရႉမိရင္လဲ အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။
Read More : ဗီတာမင္ဒီ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အရိုးပြေရာဂါ ပိုျဖစ္ႏိုင္
Nitrate nitrite
ကယ္မီကယ္ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ အသားေတြ နီရဲလတ္ဆတ္ေနေအာင္ ထည့္ရတဲ့ ၾကာရွည္ခံေဆးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဝက္အူေခ်ာင္း၊ ဝက္ေပါင္ေျခာက္၊ ေဘကြန္၊ ဝက္သားခ်ဥ္၊ တ႐ုတ္ဝက္အူေခ်ာင္း၊ အမဲသားဆားနယ္ စတာေတြမွာ သုံးပါတယ္။ နိုက္ထရိတ္ က အဆိုပါအစားအစာေတြမွာပါတဲ့ အမိုင္နိုအက္ဆစ္ထုတ္တဲ့ amine-based ingredients ေတြနဲ႔ ဓာတ္ျပဳၿပီး နိုက္ထရိုစမိုင္း (nitrosamines) ဆိုတဲ့ ကယ္မီကယ္ကို အစာအိမ္ထဲမွာ ထုတ္လုပ္ပါတယ္။ အဲဒီဓာတ္က ခႏၶာကိုယ္ရဲ့ အစိတ္အပိုင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ပန္ကရိယ၊ အစာႁပြန္၊ သည္းေျခ၊ အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အစာအိမ္ နဲ႔ အူမႀကီး ေတြမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ဒီလိုအစားအစာေတြကို မေရွာင္နိုင္ဘူး ဆိုရင္ေတာင္ ေလၽွာ့စားၾကဖို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။
Organophosphate
ဒါကေတာ့ ပိုးသတ္ေဆးမွာ ပါတာပါ။ ဒီေတာ့ ေဆးဖ်န္းထားလို႔ ညစ္ညမ္းေနတဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီးဝလံေတြမွာ ေတြ႕ရတာေပါ့။ သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရေတာ့ ဒါမ်ိဳးေတြဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ေတြမွာ သုံးခဲ့တာပါ။ အမ်ားစုကေတာ့ ေအာဂင္နိုေဖာ့စဖိတ္ ပါတဲ့ ပိုးသတ္ေဆးေတြ အသုံးမ်ားပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေမးခ်င္တာ တစ္ခုက ဒီကေန႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဘယ္ႏွေယာက္ေလာက္ကမ်ား အိမ္မွာ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ခ်က္စားျဖစ္ေန ၾကပါသလဲ ဆိုတာပါပဲ။
ေနာက္ၿပီးေတာ့ အဲဒီလို ခ်က္စားေနၾကသူေတြထဲကမွ ရာခိုင္ႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ကမ်ား ကိုယ္ဝယ္ခဲ့တဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီးေတြဟာ ေအာ္ဂဲနစ္စိုက္ခင္းက ထြက္တာ ဟုတ္ မဟုတ္၊ ခ်က္ခါနီးမွာ ေရစင္စင္ေဆး မေဆး ဆိုတာကို ဂ႐ုတစိုက္ ျပဳျဖစ္ၾကပါ သလား ဆိုတာကိုလည္း ေမးခ်င္ပါတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရကေတာ့ ဒီ ဓာတုအဆိပ္က acute myeloid leukemia လို႔ ေခၚတဲ့ ျပင္းထန္ေသြးကင္ဆာ၊ ဦးေႏွာက္ကင္ဆာ၊ ျပန္ရည္ေၾကာကင္ဆာ နဲ႔ အစာေျခအဂၤါအဖြဲ႕အစည္းမွာ ကင္ဆာေတြ ျဖစ္ေစတတ္ပါတယ္ တဲ့။
Acetaldehyde
ဒါကေတာ့ အရက္ထဲမွာ ပါတာပါ။ ဒီေတာ့ မွန္မွန္ေသာက္သုံးသူေတြရဲ့ ကိုယ္ထဲမွာ ဒီဓာတုပစၥည္းေတြ အမ်ားႀကီးေရာက္ေနတာေပါ့။ ၿပီးေတာ့ လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႔ ျပန္ စြန႔္ထုတ္ ပစ္ဖို႔လဲ ခက္ပါတယ္။ ဒီ ဓာတ္ပစၥည္းကေတာ့ ကိုယ္ခႏၶာရဲ့ DNA ကို ဖ်က္ဆီးပစ္တတ္ၿပီး ကင္ဆာအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို ထုတ္လုပ္ဖို႔ အားေပးတတ္ပါတယ္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆိုရမယ္ဆိုရင္… အစားအေသာက္ကို ေသေသခ်ာခ်ာေရြးခ်ယ္စားေသာက္ဖို႔ရယ္၊ မိမိရဲ့ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးက်န္းမာေရးကို ပုံမွန္ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ရယ္ အျပင္ မိမိ သြားလိုက္တဲ့ ဝမ္းရဲ့ အေျခအေန (အေရာင္တို႔ အနံ့တို႔) ကိုလည္း အျမဲ စစ္ေဆးၾကည့္ေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဝမ္း စစ္တာဟာ အလြန္လြယ္ကူၿပီး အိမ္မွာပဲ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ လုပ္နိုင္တဲ့အျပင္ အလြန္လဲ ထိေရာက္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ မိမိရဲ့ ဝမ္း ဟာ အေၾကာင္းမရွိဘဲ ႐ုတ္တရက္ အေရာင္ ေျပာင္းသြားတာ၊ အရြယ္အစား ေျပာင္းသြားတာ၊ ပုံစံ ေျပာင္းသြားတာမ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့လို႔ရွိရင္ ဆရာဝန္နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး လိုအပ္တာေတြကို စစ္ေဆးပါ။ အူလမ္းေၾကာင္းမွန္ေျပာင္းစစ္ေဆးမႈလည္း ပါဝင္ပါေစ လို႔ ထပ္ေလာင္းအႀကံျပဳ တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္။
Dr . Supawong Assadamongkol, M.D