ျဖစ္ပြားႏုိင္ေခ်ျမင့္မားေစတဲ့ အႏ ၱရာယ္ဆိုတာဟာ ေရာဂါတစ္ခု (ဥပမာ ကင္ဆာေရာဂါ) ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့အရာ ေတြဟာ သင့္မ်ိဳးရိုး၊ ေနထိုင္စားေသာက္မႈ ပံုစံ၊ အျခားအေျခအေနေတြ ရွိျခင္း အစရွိတာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္တဲ့ ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့အရာ ေတြ ရွိပါတယ္ (ဥပမာ ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္း)။ ဒါေပမယ့္ မ်ိဳးရိုးနဲ႔ အသက္အရြယ္ စတာေတြကိုေတာ့ ေျပာင္းလဲႏိုင္ျခင္း မရွိပါဘူး။

ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့အရာ တစ္ခု (သို႔) အေျမာက္အျမား ရွိျခင္းဟာ သင့္မွာ အသည္းကင္ဆာျဖစ္ကိုျဖစ္မယ္လို႔ မဆိုလိုပါဘူး။ အသည္းကင္ဆာ ေဝဒနာရွင္အခ်ိဳ႕မွာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့အရာ လံုးဝမရွိျခင္း (သို႔) နည္းပါးျခင္းေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားေစတဲ့ အခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။

လိင္နဲ႔ အသက္

သင္ဟာ ေယာက္်ားေလးဆိုရင္ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္း ပိုမ်ားႏိုင္ပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသားေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြမွာ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းဟာ ၈၁ ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ့ ၁၉၆ ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ fibrolamellar ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ႏႈန္းဟာ အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ျမင့္တက္လာပါတယ္။

အဝလြန္ျခင္း

အဝလြန္ျခင္းဟာ အသည္းအဆီဖံုးျခင္းကို ျဖစ္ေစၿပီး ဒါကေတာ့ အသည္းေျခာက္ျခင္းကို ထပ္မံျဖစ္ေစပါတယ္။ အရက္လံုးဝ (သို႔) အနည္းငယ္ေသာက္သူေတြမွာ အသည္းအဆီဖံုးရာကေနတစ္ဆင့္ အသည္းေျခာက္ျခင္းတုိင္ေအာင္ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို အဝလြန္သူေတြမွာလည္း ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါကို NASH (non-alcoholic steatohepatitis) လို႔ ေခၚၿပီး သူဟာ ျပင္းထန္ႏိုင္ကာ အသည္းေျခာက္ျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား ၂

ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား ၂ ရွိသူေတြဟာ အဝလြန္ျခင္း (သို႔) ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားျခင္းေတြ ျဖစ္ႏိုင္တာမို႔ အသည္းျပႆနာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလူေတြမွာ အျခားအခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ အရက္အလြန္အကြ်ံေသာက္ျခင္းနဲ႔ နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ျခင္းေတြရွိေနခဲ့ရင္ ေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္း ပိုမိုျမင့္မားႏိုင္ပါတယ္။

အာဆင္းနစ္

အာဆင္းနစ္ ပါဝင္တဲ့ ေရတြင္းထဲက ေရေတြဟာ အခ်ိန္အၾကာႀကီး ထိေတြ႔မႈရွိရင္ အသည္းကင္ဆာကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါဟာ အာရွ အေရွ႔ပိုင္း ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။

ကပ္ပါးပိုးဝင္ျခင္း

ကပ္ပါး ေရာဂါပိုးဝင္ျခင္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ schistosomiasis ဟာ အသည္းပ်က္စီးျခင္းကိုျဖစ္ေစၿပီး အသည္းကင္ဆာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိပါတယ္။ ကပ္ပါးေကာင္ ေရာဂါပိုးကူးစက္ျခင္းေတြဟာ အာရွ၊ အာဖရိကနဲ႔ ေတာင္အေမရိက ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။

ေဆးလိပ္ေသာက္ျခငး္

ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းဟာ က်န္းမာေရးကို ဆိုးရြားစြာ ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ေဆးလိပ္ဟာ အသည္းကင္ဆာေရာဂါကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္းဟာ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ေပမယ့္ သင့္အသည္းထဲမွာ ေဆးရြက္ႀကီးေတြ စုျပံဳေနမယ္ဆိုရင္ ေဆးလိပ္မေသာက္ဖူးသူေတြထက္ေတာ့ အသည္းကင္ဆာျဖစ္ပြားႏႈန္း ျမင့္ဆဲျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားသူေတြရဲ႕ ၂၃ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာကို အဂၤလန္ႏုိင္ငံ မွာ ေတြ႔ရပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္တားေဆး

ရွားပါးတဲ့အေျခအေနေတြမွာ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြဟာ အသည္းမွာ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ ရုိးရိုးအက်ိတ္ေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအကိ်တ္ေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ေစလားဆိုတာကိုေတာ့ သိရွိျခင္း မရွိပါဘူး။

Oestrogen-progestogen (အီစထရုိဂ်င္-ပရိုဂ်က္စတရုန္း) ေဟာ္မုန္းတားေဆးေတြဟာ ေလ့လာမႈေတြအရ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

လတ္တေလာ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြဟာ အီစထရုိဂ်င္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ပမာဏအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အီစထရိုဂ်င္ ေတြကို အျခားေဟာ္မုန္းေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဆးအသစ္ေတြက အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းကို ျမင့္တက္ေစလားဆိုတာကိုေတာ့ သိရွိျခင္း မရွိပါဘူး။

source:Dr.Phyu Mon Latt(hellosayarwon)

Read:မိတ္ကပ္မပါဘဲလည္း လွေနခ်င္တယ္ဆိုရင္