လိပ္ေခါင္းေရာဂါသည္ မကုသပါက နာတာရွည္ေရာဂါတစ္ခုလို စအိုကြဲနာရတတ္ၿပီး စအုိနံရံမွ ေသြးေၾကာမ်ား ထြက္လာျခင္း ၊ရွည္ထြက္လာျခင္း အစျပဳကာ စအိုအဝဘက္ကို ကၽြံက်လာရာမွ ေပါေပါက္လာရတာပါ။
လိပ္ေခါင္းကို အတြင္းလိပ္နွင့္ အျပင္လိပ္ဆိုၿပီး ေခၚေဝၚၾကပါတယ္။
လိပ္ေခါင္းေရာဂါျဖစ္ရျခင္း ကို ေဆးပညာအရ အဆင့္ေလးဆင့္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
(၁) ေသြးယိုျခင္း၊ စအိုဝကိုက္နာျခင္း၊ မစင္က်န္ဝမ္းသြားရတာ အားမရျခင္း၊ ခံစားရၿပီး စအိုအတြင္း၌သာရွိၿပီး အျပင္ထြက္မလာဘဲ (First Degree) အဆင့္၊
(၂) ဝမ္းသြားလွ်င္အျပင္သို႕ ထြက္လာပါတယ္။ ဝမ္းသြားၿပီး သူ႕အလိုအေလ်ာက္ ျပန္ဝင္သြားတတ္သည့္ အဆင့္( Second Degree)၊
(၃) ဝမ္းသြားလွ်င္ အျပင္သို႕သြားၿပီး ဝမ္းသြားၿပီးပါက သူ႕အလိုလိုျပန္မဝင္တတ္သည့္ အဆင့္ျဖစ္ပါတယ္။ လက္နဲ႕ ျပန္တင္သြင္းလိုက္မွ ဝင္သြားတတ္သည့္ တတိယအဆင့္ ( Third Degree) ၊
(၄) လိပ္ေခါင္းသည္ အျပင္လိပ္အေျခအေနျဖင့္ အေနအထား ျဖစ္ၿပီး လံုးဝျပန္မဝင္ေတာ့ဘဲ စအိုျပင္ပ သို႕ ထြက္ေနျခင္း၊ လက္ႏွင့္ျပန္တင္သြင္း၍ မရေတာ့ေသာ အဆင့္ကို (Fouth Degree) အဆင့္ဟုသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
လိပ္ေခါင္းျဖစ္ရျခင္းအဓိကအေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ လမ္းေလ်ာက္မ်ားျခင္း၊ ေလးလံေသာ ပစၥည္းမ်ား သယ္ယူထမ္းပိုးရျခင္း၊ အထုိင္မ်ားမ်ားျဖင့္ အလုပ္လုပ္ရျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၍ ဝမ္းသြားရာတြင္ ညွစ္အားျဖင့္ မၾကာခဏ သြားရသူမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဒီလိုပုဂၢဳိလ္မ်ားတြင္ စအိုေသြးေၾကာမ်ား၊ ေဖာက္ထြင္းဝင္ေရာက္လာေသာ စအိုနံရံၾကြက္သားမ်ား၏ ထိန္းအားေလ်ာ့နည္းလာၿပီး ယုိယြင္းလာမႈေၾကာင့္ ေသြးေၾကာမ်ားက်ယ္ျခင္း၊ ရွည္ျခင္းမွ ကၽြံက်လာျခင္း ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ အသက္အရြယ္ေၾကာင့္လည္း စအိုနံရံၾကြက္သားမ်ား ေလ်ာ့က်လာျခင္းလည္း ျဖစ္နုိင္ပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ နာတာရွည္ဝမ္းကိုက္ၿပီး အက်ိအခၽြဲဝမ္းသြားျခင္း၊ အပူအစပ္မ်ားလြန္စြာစားျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မႈမ်ားလြန္းျခင္း၊ ေရဖ်င္းေရာဂါစြဲကပ္သူမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။
လကၡဏာမ်ား
(၁) စအုိမွ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ေသြးနွင့္ အက်ိအခၽြဲမ်ား ထြက္၍ ခရီးပန္း၊ဒူးေညာင္း၊ လက္ေညာင္းသူမ်ားတြင္ မၾကာခဏ ဝမ္းညွစ္လိုက္လွ်င္ ပန္းထြက္လာတာမ်ိဳးေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။
(၂) ေသြးနွင့္ အက်ိအခၽြဲမ်ားေရာ၍ လည္း စအိုမွ မၾကာခဏထြက္ျခင္းလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။
(၃) စအိုပတ္လည္နွင့္ မိန္းမကိုယ္အၾကား အေရျပားမ်ား အခၽြဲစိုစြတ္မသန္႕ရွင္းပါက ယားယံျခင္း ၊
(၄) စအိုမွ နီရဲရဲ အသီးအလံုး ( ၃၊ ၇၊ ၁၁) ပံုစံအေနအထားျဖင့္ ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ယင္းပံုစံမွာ နာရီဒိုင္ခြက္အတုိင္း စအို၏အဝိုင္းသ႑ာန္ထပ္ရွိပါက သံုးနာရီအမွတ္အသားအေနအထားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ နံနက္ ၁၁ နာရီ အေနအထားေနရာျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ နံနက္ ၇ နာရီေနရာ အမွတ္အသားပံုစံတြင္လည္းေကာင္း အသီးဖုသံုးဖုထြက္လာတတ္ပါတယ္။
(၅) ယင္းထြက္လာေသာ အနီရဲရဲအလံုးႀကီး မ်ားသည္ ကိုက္၍လည္းေကာင္း၊ နာ၍လည္းေကာင္း၊ ၾကာရွည္လာပါက မခံနုိင္ၾကသျဖင့္ စအိုမွ အရမ္းနာလာသည္ဟု ေျပာကာ ညိဳမဲသြားေသာအလံုးအေနအထားျဖင့္ တတ္ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာပံုဆင္တူ ေရာဂါအခ်ိဳ႕လည္း ရွိပါေသးတယ္။ စအိုကြဲနာ၊ စအိုအတြင္းမွ အသားလံုး၊ စအိုျပင္ပမွ အသားလံုးေရာဂါ ၊ စအိုကြဲနာ ၊စအို၌ မစင္တင္က်န္ေရာဂါ စသည္တို႕လည္းျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ ရွိ၍ ဆင္တူယိုးမွားနိင္ပါတယ္။
Source: YCDC
Read: စစ္ေတြဘက္တြင္ ခရုမွတစ္ဆင့္ကူးစက္ေသာ Schistosomiasis ( ဆီစတို ဆိုမီယက္ဆစ္စ္) ေရာဂါဆန္းတမ်ိဳးေတြ႕ရွိ
