ခႏၶာကိုယ္၌ ရွိသင့္ေသာ သံဓာတ္ ( Iron ) ပမာဏမ်ားျပားေနျခင္းႏွင့္ ယင္းပိုေနေသာ သံဓာတ္ခႏၶာကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းမ်ား၌ စုပံုေနတတ္ေသာ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးမွာ
Haemochromatosis ျဖစ္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္၏ ခႏၶာကိုယ္၌ သာမန္အားျဖင့္ သံဓာတ္ ၄ ဂရမ္မွ်ရွိပါတယ္။ Haemochromatosis ေရာဂါတြင္ သံဓာတ္ပမာဏမွာ ၂၀ မွ ၆၀ ဂရမ္အထိ မ်ားျပားစြာရွိေနေၾကာင္း ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
သံဓာတ္မ်ားသည္ အသည္း ( Liver ) ၊ ပန္ကရိယ (Pancrease)၊ ျပြန္မဲ့ဂလင္းမ်ား ( Endocrine Glands ) ႏွင့္ ႏွလံုး တို႕တြင္ စုပံုေလ့ရွိပါတယ္။ ဤေရာဂါသည္ အသက္အရြယ္အားျဖင့္ ၄၀ နွင့္ ၄၀ အထက္လူႀကီးပိုင္းတြင္ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
Haemochromatosis ေရာဂါတြင္ ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာမ်ားေတြ႕ရ နုိင္ပါတယ္။
(၁) အသည္းႀကီးျခင္း
အသည္း၌ သံဓာတ္မ်ားစုပံုလာျခင္းေၾကာင့္ အသည္းႀကီးျခင္း၊ Hepatomegaly ျဖစ္နိင္ပါတယ္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ အသည္းမာျခင္း (Cirhosis ) ျဖစ္သြားနုိင္ပါတယ္။
(၂) ဆီးခ်ိဳေရာဂါ
သံဓာတ္မ်ား ပန္ကရိယ၌ စုပံုသျဖင့္ ပန္ကရိယပ်က္စီးသြားကာ ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ ညံ့ဖ်င္းသြားျခင္းေၾကာင့္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
(၃) ႏွလံုးပ်က္ယြင္းျခင္း
ႏွလံုးၾကြက္သားမ်ားနွင့္ ႏွလံုးကို ဖံုးအုပ္ေပးေသာ အေျမွးပါး၌ သံဓာတ္မ်ားစုပံုလာေသာ အခါ ႏွလံုးပ်က္ယြင္းျခင္း ျဖစ္နုိင္ပါတယ္။
(၄) အေရျပား၏ အေရာင္အေသြး
အေရျပား၏ အေရာင္အေသြးမွာ မြဲညစ္ညစ္ျဖင့္ ေၾကးနီေရာင္ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အဝတ္အစားဖံုးအုပ္မႈမရွိေသာ မ်က္နွာနွင့္ ေျခလက္တုိ႕တြင္ သိသာထင္ရွားပါတယ္။ ခ်ိဳင္း၊ ေပါင္ျခံ ႏွင့္ လိင္အဂၤါမ်ားတြင္လည္း အေရျပားအေရာင္ ေျပာင္းလဲမႈထင္ရွားထိသာပါတယ္။
(၅) အျခားလကၡဏာမ်ား
၁။ ေဝွးေစ့ ေသးသိမ္လာျခင္း၊
၂။ အဆစ္အျမစ္ေရာင္ျခင္း၊
၃။ ပန္းေသ ပန္းညိွဳးျခင္း၊
၄။ လိင္စိတ္ကုန္ခန္းျခင္း၊
၅။ အားအင္ယုတ္ေလ်ာ့ျခင္း၊
၆။ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊
သံဓာတ္၏ အေရးႀကီးပံု-
သံဓာတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အေရးႀကီးေသာ သတၱဳဓာတ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ လူတို႕၏ ခႏၶာကိုယ္သည္ ေန႕စဥ္စားသံုးေသာ အစာအာဟာရမွ သံဓာတ္ ၁၀ မွ ၁၂ မီလီဂရမ္မွ် ရရွိရန္ လိုအပ္ပါတယ္။ အာဟာရတြင္ပါေသာ သံဓာတ္၏ ရာခိုင္ႏႈန္း ၁၀ မွ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႕ကို အစာလမ္းေၾကာင္းမွ စုပ္ ယူေပးပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အမွန္တကယ္ လုိအပ္ေသာ သံဓာတ္ပမာဏမွာ တစ္မီလီဂရမ္မွ် သာျဖစ္ပါတယ္။
သံဓာတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္
၁။ ေသြးနီဥ ( Red Blood Cell ) တည္ေဆာက္ျခင္း၊
၂။ ၾကြက္သား ( Muscle )မ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း၊
၃။ ကလာပ္စည္းမ်ား စြမ္းအင္တည္ေဆာက္ရာတြင္ လိုအပ္ေသာ ပစၥည္းတစ္မ်ိဳး (Cytochrome ) တည္ေဆာက္ျခင္း၊
၄။ ဇီဝဓာတ္ကူပစၥည္းေခၚ အင္ဇုိင္း မ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း၊
၅။ ပရိုတင္း တခ်ိဳ႕ တည္ေဆာက္ျခင္း စသည့္ တာဝန္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေပးရပါတယ္။
သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အဓိကအားျဖင့္ ေသြးနီဥတည္ေဆာက္မႈ ပ်က္ယြင္းႏုိင္ၿပီး ေသြးအားနည္းျခင္း ျဖစ္ေစနုိင္ပါတယ္။ထုိ႕ေၾကာင့္ ယေန႕ေဆးဝါးအျဖစ္ သံုးစြဲလ်က္ရွိေသာ အားေဆးအမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ သံဓာတ္ပါဝင္တာကို ေတြ႕ၾကရတာပါ။
အထူးသျဖင့္ ေသြးအားေကာင္းေစသည္ဟု ေၾကာ္ျငာထားေသာ ေဆးမ်ားတြင္ သံဓာတ္ပါဝင္ေၾကာင္းသိရွိနုိင္ပါ တယ္။ သံဓာတ္သည္ လူ႕ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အမွန္ပင္လိုအပ္ေသာ သတၱဳဓာတ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။
သံဓာတ္၏ အျခားထူးျခားခ်က္တစ္မ်ိဳးမွာ “အဝင္လြယ္၍ အထြက္ခက္တယ္” လို႕ဆိုရေလာက္ေအာင္ သံဓာတ္ကို စြန္႕ထုတ္ပစ္ရန္ အရမ္းခက္ခဲပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္သည္ ပိုေသာပစၥည္းမ်ား ၊ အႏၲရာယ္ရွိေသာ ပစၥည္းမ်ားကို တစ္နည္းနည္းျဖင့္ စြန္႕ပစ္နိင္စြမ္းရွိပါတယ္။ ေရ ၊ ဆား၊ သၾကား၊ ဗီတာမင္ စသည့္ျ့ဖင့္ ပစၥည္းပိုလွ်ံေနလွ်င္ စြန္႕ပစ္ရန္ လြယ္ကူေသာ္လည္း၊ သံဓာတ္ကိုေတာ့ ပို၍ မစြန္႕ထုတ္နုိင္ပါဘူး။
ခႏၶာကိုယ္မွ သံဓာတ္ဆံုးရႈံးနုိင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားမွာ ေျခသည္းလက္သည္းညွပ္ျခင္း၊ အေရျပားႏွင့္ အစာလမ္းေၾကာင္းမွ ကလာပ္စည္းမ်ားကြာက်ျခင္းနွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဓမၼတာေသြးဆင္းျခင္း တို႕ျ့ဖစ္ပါတယ္။ ေန႕စဥ္ ပ်မ္းမွ် သံဓာတ္ဆံုးရံႈးမႈမွာ ၁ မီလီဂရမ္ မွ်ပင္ျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ခႏၶာကိုယ္ထဲတြင္ သံဓာတ္ပိုကဲလာလွ်င္ အသည္း၊ ပန္ကရိယ၊ ျပြန္မဲ့ဂလင္းႏွင့္ ႏွလံုးတို႕တြင္ သံဓာတ္မ်ား စုပံုလာမည္ျဖစ္ၿပီး ပိုေနေသာ သံဓာတ္မ်ားကို ခႏၶာကိုယ္မွ စြန္႕ပစ္နုိင္စြမ္းမရွိပါဘူး။ ထိုေၾကာင့္သံဓာတ္မ်ား စုပံုလာကာ ေရာဂါလကၡဏာအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚလာမည္ျဖစ္ပါတယ္။
“တန္ေဆး၊ လြန္ေဘး” ဟုဆိုသလို သံဓာတ္သည္ ေဆးမွန္ေသာ္လည္း လြန္လွ်င္ေဘးျဖစ္တတ္ပါသျဖင့္ သံဓာတ္ပါေသာ အားေဆးမ်ားကို အညႊန္းထက္ပိုမေသာက္ရန္ ဂရုျပဳသင့္ပါတယ္။
Source: Dr:Aye Kyaw
Read: အသည္းေရာဂါအဓိကျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
https://www.healthproducts.com.mm/articles/item/575-knowledge-for-liver-disease.html